Ιμαρέτ, στη σκιά του ρολογιού - Γιάννης Καλπούζος

Σήμερα ανεβήκαμε από την Πάργα στα Σύβοτα. Είχα πάρει μαζί μου το αγαπημένο μου μπλε τετράδιο και ξάπλωσα στην παραλία ατενίζοντας το απέραντο πράσινο και το γαλάζιο της θάλασσας για να γράψω δυο λόγια γι’αυτό το υπέροχο μυθιστόρημα. Μα καθώς προσπαθούσα να βρω τις λέξεις, χανόμουν μέσα στις εικόνες που γέννησε το μυαλό μου καθώς το διάβαζα. 

Ένα παραμύθι ήταν αυτό το βιβλίο. Ένα παραμύθι που με ταξίδεψε στην τουρκοκρατούμενη Άρτα του 1854. Δυο αγόρια γεννιούνται την ίδια νύχτα, ένας Έλληνας και ένας Τούρκος, και η μοίρα τους κάνει ομογάλακτους. Το μυθιστόρημα παρακολουθεί τη ζωή τους με φόντο την άγνωστη στο πλατύ κοινό ιστορία της περιοχής, και όχι μόνο. Το βιβλίο έχει αφηγηματικό χαρακτήρα. Οι δυο πρωταγωνιστές, ο Λιόντος και ο Νετζίπ, αφηγούνται σε πρώτο πρόσωπο εναλλάξ ανά κεφάλαιο, τα γεγονότα της καθημερινότητάς τους που σημάδεψαν τη ζωή τους από τα νεανικά τους χρόνια. Μια ολόκληρη εποχή αναπαριστάνεται με μοναδικό τρόπο και χωρίς προκατάληψη παράλληλα με την περιπέτεια, την δράση, τον έρωτα, τις κωμικές ή τραγικές καταστάσεις. Κάθε ήρωας, κάθε πρόσωπο του βιβλίου είναι τόσο αληθινό που νιώθεις πως το βλέπεις μπροστά σου ολοζώντανο. Οι διάλογοι είναι τόσο ζωντανοί και νιώθεις σαν θεατής που παρακολουθεί κάποιο θεατρικό έργο. Έμαθα τόσα πράγματα διαβάζοντας αυτό το βιβλίο αφού ο συγγραφέας μεταδίδει συγκλονιστικές πληροφορίες για τις συνήθειες, τον τρόπο ζωής και την συνύπαρξη των διαφορετικών λαών στην Άρτα. Αυτό είναι που με κάνει να θέλω να διαβάσω ξανά αυτό το βιβλίο, κι ας το έχω μόλις τελειώσει.

Στη σκιά του ρολογιού που χτυπά τις οθωμανικές ώρες ζουν Έλληνες, Τούρκοι, και Εβραίοι. Οι δυο φίλοι, ο Λιόντος και ο Νετζίπ, μια δολοφονία μυστήριο, ο παππούς Ισμαήλ- η κορυφαία για μένα φιγούρα του βιβλίου- , η «μικρή» ακόμα Ελλάδα, η Οθωμανική Αυτοκρατορία, ο φανατικός Ντογάν, συγκρούσεις, επαναστάσεις, συνύπαρξη, καθημερινή ζωή, χοροεσπερίδες, Καφέ Αμάν, πετροπόλεμος, Αποκριές, Ραμαζάνι, χαμάμ, ο τουρκικός μπερντές του Καραγκιόζη, αφορισμοί, ο «άλλος» στα πρόσωπα και στις συνήθειες των κατοίκων των τριών φυλών, λαθρεμπόριο, κολίγοι, τσιφλικάδες, πλούτος και εξαθλίωση, γλυκιά και πικρή ζωή. Όλα έχουν θέση στο ιμαρέτ του Θεού. Τι είναι ιμαρέτ;

Κυριολεκτικά πρόκειται για φιλανθρωπικά ιδρύματα εντός ή εκτός των πόλεων που προσέφεραν τροφή σε ταξιδιώτες, ενώ λειτουργούσαν και  σαν ορφανοτροφεία και πτωχοκομεία. Τα πιο πλούσια προσέφεραν και τροφή για τα ζώα – υποζύγια. Θα παραθέσω εδώ τα λόγια του παππού Ισμαήλ : «Ένα ιμαρέτ είναι η γη. Κι εμείς οι φτωχοί, τα ορφανά και οι ταξιδιώτες της ζωής, που μας φιλοξενεί. Μας τρέφει, ανοίγει την αγκαλιά του, μας δέχεται και μας επιτρέπει  να απολαύσουμε και να χαρούμε τη ζωή». Θα μπορούσα να παραθέσω πάρα πολλές φράσεις  από αυτό το βιβλίο μα θα έγραφα ώρες. Για αυτό θα αναφέρω αυτές που μου έκαναν την μεγαλύτερη εντύπωση. Θυμάμαι μία πολύ ωραία που είπε κάποιος Έλληνας στον Τούρκο Νετζίπ όταν ο τελευταίος απόρησε με τους Ευρωπαίους φιλέλληνες που έφυγαν από τη χώρα τους για να έρθουν να πολεμήσουν έναν εχθρό που δεν γνώριζαν και που δεν τους απειλούσε και να πεθάνουν για την ελευθερία μιας άλλης χώρας. Τότε ο Έλληνας του είπε : «Όταν ο λαός που γέννησε τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα, τον Περικλή, τον Λεωνίδα και τόσους άλλους είναι σκλαβωμένος, κανένας δεν δικαιούται να λέει πως ζει ελεύθερος. Σε κάθε γωνιά της γης, όλοι θα πρέπει  να αισθάνονται ένα μερίδιο της σκλαβιάς μας.» Παρακάτω, κι όταν τελικά γίνεται η ένωση της Άρτας με την υπόλοιπη ελεύθερη Ελλάδα και βλέποντας ο Νετζίπ την συμπεριφορά ορισμένων Ελλήνων απέναντί τους, συλλογίζεται : «Αντί να οργιστώ ένιωσα οίκτο για το πρόσωπό του (για κάποιον Έλληνα που τώρα τον υποτιμούσε). Γιατί όποιος μέσα στη χαρά του αφήνει να εκδηλωθεί το μίσος του και η κακία του, αντί να γίνεται καταδεκτικός και ανεκτικός, θα πει πως είναι αξιολύπητος.» Ο Έλληνας φίλος του όμως, ο Λιόντος, βλέποντας την λύπη του θα πει : «Αδέρφι… εμείς χαιρόμαστε κι εσύ λυπάσαι. Δε μπορώ να σου δώσω κάτι από αυτή τη χαρά ούτε θέλω  να σου κρυφτώ πως τάχα δε χαίρομαι. Όμως περάσαμε πολλά καλά και πολλά κακά μαζί. Εγώ χόρτασα τη χαρά μου για σήμερα. Αν κερνάς καφέ, τον πίνουμε στην αυλή σου.» Κι ο Νετζίπ ρωτάει : «Επειδή με συμπονάς ή επειδή με λυπάσαι;» Ο Λιόντος με τη σειρά του απαντά : «Επειδή είσαι φίλος μου και σε αγαπάω», δείχνοντας πως μπορεί να υπάρξει πραγματική φιλία ανάμεσα σε ανθρώπους που τους χωρίζουν τόσο πολλά.

Προτίμησα να παραθέσω ορισμένες φράσεις του βιβλίου γιατί όπως σας είπα έχει αφηγηματικό χαρακτήρα και περικλείει πολλά γεγονότα που θα ήταν αδύνατον να απαριθμήσω σε λίγες γραμμές. Το σίγουρο πάντως είναι πως αυτό το βιβλίο το λάτρεψα και θα το θυμάμαι για πάντα! Γρήγορα θα το ξαναδιαβάσω με την ίδια ευχαρίστηση!


Να μην παραλείψω να προσθέσω πως το βιβλίο τιμήθηκε με το βραβείο αναγνωστών για το 2009 από το ΕΚΕΒΙ και πραγματικά πίστεύω πως άξιζε αυτή τη βράβευση χωρίς να θέλω να υποτιμήσω κανένα από τα υπόλοιπα που βρίσκονταν στη λίστα με τα υποψήφια.



Κάντε το ταξίδι... Αξίζει!